Obserwacja osób

Obserwacja osób w wykonaniu detektywa

Jedną z podstaw detektywistycznego zawodu jest obserwacja osób i miejsc. Większość zleceń w jakiejś mierze opiera się na ustaleniach, które zawsze też powinno się podpierać wywiadem zebranym w danym miejscu. Bez wątpienia przeprowadzanie skutecznych obserwacji jest sztuką, której można się nauczyć tylko w praktyce, najlepiej towarzysząc doświadczonym detektywom. Warto jednak zapoznać się z podstawami. Zalecam to nie tylko zaczynającym swoją przygodę detektywom, ale i potencjalnym klientom, aby wiedzieli, czego mogą oczekiwać od prywatnych detektywów.

Obserwacja detektywistyczna osób

Prywatny detektyw obserwację osób przeprowadza w celu pozyskania interesujących klienta informacji. Przeprowadza się ją zazwyczaj w celu poznania miejsca pracy, trybu dnia czy też miejsca zamieszkania. W początkowej fazie obserwacja powinna służyć poznaniu zachowań figuranta, aby skutecznie działać. Z obserwacji przeprowadzanych przez prywatnych detektywów korzystają zarówno osoby prywatne, jak i przedsiębiorcy.
Obserwację detektywistyczną przeprowadza się najczęściej w następujących celach:

• Zdobycie dowodów zdrady niewiernego partnera lub też zweryfikowania wierności.
• Ustalenie miejsca zamieszkania, miejsca pracy lub kontaktów.
• Zweryfikowanie kontrahenta.
• Przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji.
• Kontrola pracowników przebywających na L4 lub działających na szkodę firmy.
• Obserwacja dzieci w trosce o ich bezpieczeństwo.
• Kontrobserwacja – sprawdzanie, czy klient nie jest objęty obserwacją.

Legalność obserwacji detektywa

Aby prywatny detektyw mógł rozpocząć obserwację, musi podpisać umowę z klientem. Z umowy tej musi także wynikać, że klient ma prawo do wykonywania przez detektywa danego zlecenia, tzn. że podjęte działania będą miały na celu realizację interesu prawnego klienta. Oznacza to np., że weryfikując kontrahenta, nie można zlecić śledzenia jego rodziny – nie jest to przecież interes prawny, ale nielegalna inwigilacją. Decyzja o prowadzeniu obserwacji w razie wątpliwości zawsze powinna być poprzedzona analizą prawną.
Jeżeli spełnimy powyższe kryteria, detektyw może działać w pełni legalnie, ponieważ ustawa o usługach detektywistycznych pozwala mu przetwarzać dane osób trzecich bez ich zgody w ramach realizowanego zlecenia niezależnie. Warto wiedzieć, że działający etycznie prywatny detektyw nie zgodzi się na obserwację, która byłaby nękaniem osób obserwowanych, np. miałaby na celu zastraszenie.

Obserwacja detektywistyczna powinna być zawsze prowadzona w formie niejawnej wobec obserwowanego. Działalność detektywa, jak już wielokrotnie wspominałem, to balans na granicy prawa. Prowadząc obserwację, należy jednak pamiętać o uszanowaniu prywatności – tak, wiem, brzmi to niedorzecznie, jednak aby zgromadzić interesujące nas dowody i nie narazić się na późniejsze pozwy, należy działać mądrze. Obserwacja powinna być realizowana w przestrzeni publicznej, nie ma możliwości, aby nielegalnie włamywać się na czyjś teren w celu wykonania obserwacji.

Rodzaje obserwacji

Słowo „inwigilacja” z łacińskiego oznacza czuwanie nad czymś. Rozpoczynając obserwację figuranta, zaczynamy czuwać nad nim oraz wszystkim, co się wokół niego dzieje. Realizowana obserwacja musi być zawsze poprzedzona obszernym wywiadem na temat osób, które mają zostać nią objęte. Kluczową informacją jest zawsze to, jakich środków transportu używa osoba obserwowana, jaki jest jej tryb dnia itp.
Obserwację dzielimy na:

• Obserwację dynamiczną, inaczej ruchomą, polegającą na monitoringu figuranta, który się przemieszcza. Można ją także jeszcze podzielić ze względu na środek transportu, jakiego używa obserwowana osoba. Obserwacja powinna zostać dostosowana do tego, czy figurant porusza się pieszo, za pomocą komunikacji miejskiej, czy też samochodu itp.
• Obserwację statyczną, polegającą na obserwacji danego miejsca związanego z osobą obserwowaną. Prywatny detektyw obserwuje owo miejsce z pojazdu, lokalu sąsiadującego lub też innej przestrzeni, w której może się ulokować, nie zwracając na siebie uwagi. W miastach odpowiednim miejsce może być czasem nawet przystanek, choć zdecydowanie milej realizuje się obserwację z kawiarni. Jedna chodzi tu o efekty, a nie o przyjemności.
• Obserwację mieszaną, polegającą np. na obserwacji danego miejsca w celu podjęcia osoby obserwowanej i przejścia w tryb obserwacji dynamicznej.

Należy pamiętać, żeby zawsze dobrać odpowiednią liczbę osób, które będą realizować czynności obserwacyjne. Nawet przy obserwacji statycznej, która ma trwać więcej niż sześć godzin, powinny być zaangażowane przynajmniej dwie osoby, nie tylko z racji dwukrotnie większej szansy na nieprzeoczenie interesującej nas sytuacji, ale także z tak prozaicznej przyczyny jak potrzeby fizjologiczne.
Podczas realizacji obserwacji dynamicznej nie ma w ogóle sensu rozważanie jednoosobowej obsady; zawsze powinny być to minimum dwie osoby. Szczególnie istotne będzie to podczas obserwacji osoby jadącej samochodem – jeżeli zacznie parkować, znalezienie miejsca obok niej i rozpoczęcie dalszej obserwacji szczególnie w dużych miastach może być praktycznie niemożliwe w pojedynkę.

Obserwacja osób przez detektywa – długość trwania

Warto wiedzieć, że podczas obserwacji detektywistycznej stosuje się trzy metody jej prowadzenia, które również są ustalane na etapie jej planowania.

• Obserwacja luźna – jest to najczęstszy model obserwacji w pracy detektywistycznej. Klient decyduje, w jakich dniach oraz godzinach figurant ma być obserwowany. Najczęściej stosuje się tego typu obserwację, gdy znamy rozkład dnia figuranta oraz chcemy zmniejszyć koszty działań, np. wiemy, że obserwowany codziennie o 8:00 rano wychodzi z mieszkania, więc nie ma potrzeby, aby obserwować jego mieszkanie w nocy i narażać tym samym klienta na dodatkowe koszty. Nie można wykluczyć, że coś wtedy się wydarzy, jednak działa się tu z myślą o dobrym wykorzystaniu budżetu.
• Obserwacja permanentna, tj. stała – figurant znajduje się pod stała opieką zespołu, 24 godziny na dobę.
• Połączenie obserwacji luźnej ze stałą – sytuacja podczas obserwacji zmienia się bardzo dynamicznie. Jeżeli przy obserwacji luźnej śledczy stwierdzi, że przedłużenie obserwacji może rokować zdobyciem odpowiednich dowodów, w porozumieniu i za zgodą klienta powinien rozpocząć stałą obserwację.

Bardzo rzadko, ale jednak się zdarza, że klient wymaga od detektywa podjęcia obserwacji jawnej. Jest to metoda na tzw. japończyka, chętnie stosowana dawniej przez SB. Polega ona na jawnej i ostentacyjnej obserwacji figuranta, zazwyczaj w celu jego zastraszenia. Jest to metoda niedopuszczalna z punktu widzenia prawa oraz etyki działań prywatnego detektywa.

Z życia detektywa

Należy zawsze pamiętać, że przeprowadzanie czynności obserwacyjnych łączy się z elementem nieprzewidywalności. Trzeba to koniecznie uświadamiać klientowi. Można szacować czas potrzebny, aby ustalić daną informację lub zdobyć dowody, jednak w zależności od trudności sprawy trwać to może od kilkunastu godzin do kilku tygodni. Należy zawsze zwracać na to uwagę, nigdy nie działać zbyt pochopnie oraz pamiętać o poznaniu trybu dnia osoby obserwowanej. Edukacja klientów co do możliwości prawnych detektywów to także ważny element budowania przejrzystej relacji.